Thursday 10 January 2008

Macht corrumpeert

Getipt door een collega, heb ik onlangs het boek "Het zijn net mensen" gelezen, geschreven door Joris Luyendijk. Luyendijk is Midden-Oosten correspondent geweest en heeft in die hoedanigheid diverse Arabische landen èn Israël van dichtbij meegemaakt. Hij schrijft in zijn boek onder andere over de Arabische wereld en de dictatoriale regimes aldaar, over de tweede Palestijnse intifadah en over de Amerikaanse inval in Irak, maar toch vooral over de rol van de media in al deze zaken.

Luyendijk beschrijft dat, doordat er geen vrijheid van meningsuiting bestaat in nagenoeg alle Arabische landen, het vrijwel onmogelijk is om een realistisch beeld te geven van deze landen, de mensen die er wonen en de zaken die daar werkelijk leven. De ons voorgeschotelde 'nieuwsfeiten' uit de Arabische landen zijn daardoor geregisseerde, vervormde en/of selectieve gebeurtenissen. Hij vergelijkt de situatie in deze landen als die in bezet Nederland in de tweede wereldoorlog. Mensen kunnen niet vrij voor hun mening uitkomen; alles wordt door de 'overheid' bepaald; wie niet zeer nadrukkelijk vóór het regime is, is er ‘dus’ tegen en kan zonder enige vorm van proces opgepakt worden. Een bijkomend verschijnsel in dergelijke regimes is torenhoge corruptie.

In zijn boek beschrijft Luyendijk een vrij stabiele machtssituatie in deze landen welke in het voordeel is van de machthebbers aldaar maar ook van de westerse mogendheden, de Verenigde Staten voorop. Eén dictator is namelijk veel gemakkelijker te controleren en manipuleren dan een democratisch gekozen regering die afhankelijk is van de steun van het volk. Het ‘westen’ drukte zowel in het verleden (in de koloniale tijd) als nu een behoorlijke stempel op de machtsverdeling en het beleid in de Arabische landen. Het is bijvoorbeeld algemeen bekend dat Osama Bin Laden – jaren voordat hij als terrorist werd gebrandmerkt – door de CIA werd gesteund in zijn strijd tegen de Sovjet bezetting van Afghanistan. Het feit dat er volop olie te vinden is in de regio speelt bij alle westerse inmenging natuurlijk ook een belangrijke rol.

De pijnlijke conclusie die ik trek na het lezen van dit boek (en die ik eigenlijk al jaren eerder trok) is dat macht, in welke hoedanigheid, in welk land en in welk systeem dan ook corruptie en misbruik aantrekt. In dictatoriale regimes wordt macht misbruikt om de massa monddood te maken en alle rijkdom bij de kleine groep machthebbers te houden. In democratische regimes wordt macht misbruikt om andere landen economisch uit te buiten, vaak in samenwerking met de dictatoriale regimes in die landen. Het electoraat wordt hierover selectief geïnformeerd, met behulp van de westerse media. De angst voor de Arabische en islamitische terreur is hierbij een uitstekend rookgordijn om de huidige situatie in stand te houden. De ‘war against terror’ wordt zelfs door het westen misbruikt om openlijk in te grijpen middels oorlogvoering en marionettenregeringen. Luyendijk schetst echter een ander beeld. Arabische en islamitische terroristen hebben helemaal niet de bedoeling om de westerse wereld te vernietigen, maar willen de scheve verdeling van macht en rijkdommen in de Arabische wereld zelf rechtzetten, zonder inmenging van het westen. ‘Rot op, laat ons zelf onze boontjes doppen’ lijken ze te zeggen. Maar ja, die olie hè. Die geven we natuurlijk niet zo gemakkelijk op.

De gewone mensen zijn altijd de dupe. En deze gewone mensen in de Arabische wereld lijken, zoals Joris Luyendijk illustreert in zijn boek, verdacht veel op gewone mensen in de westerse wereld. Met humor, pijn, verdriet en emotie. Maar dat krijgen wij hier in het westen zelden te zien. De afschuwelijke kant van de Amerikaanse inval in Irak, alle burgerslachtoffers en ellende, die heb ik nauwelijks gezien. Ik zag enkel de Amerikaanse succesverhalen over de ‘schone’ oorlog, een contradictio in terminis. De uitzichtloze situatie van Palestijnen in de door Israël bezette gebieden, goedgepraat uit hoofde van ‘veiligheid’ want onder het mom van angst kunnen westerse machthebbers zich veel veroorloven. In het geval van Israël zowel naar het electoraat als naar de internationale gemeenschap. De media helpt daarbij een handje door een selectief beeld te geven. Het feit dat in de Arabische cultuur niet zo gemakkelijk publiekelijk pijn of zwakte wordt getoond, helpt natuurlijk ook niet.

Niet is wat het lijkt op televisie. Zoveel is mij wel duidelijk. En wat mij nu opvalt is dat grote organisaties in veel opzichten werken zoals dictaturen. Dus ook bij managers en directeuren geldt: misbruik loert om de hoek. Eigen belangen worden gekozen vòòr gezamelijke belangen. Bevriende relaties worden opdrachten toegespeeld. Opkomende talenten die een mogelijke bedreiging zijn worden slecht beoordeeld of weggepromoveerd. Gewone mensen, de medewerkers in dit geval, zijn wederom de dupe.

Heb ik dan een treurige kijk op ‘de mens’. Neen. Gewone mensen, zo is mijn ervaring, komen er bijna altijd wel uit met elkaar. Ik heb echter wel degelijk een treurige kijk op macht en machthebbers. Macht is waarschijnlijk de sterktste drug ter wereld. Het maakt rijk en geeft aanzien. Maar ik pas ervoor.

No comments: